Home






CHO' PHU' QUO^'C

Mo^.t ca^u ho?i tha^.t nho?: "ba.n co' bie^'t Vie^.t Nam co' mo^.t gio^'ng cho' na`o quy' nha^'t?"

Chu'ng to^i ddang soa.n ba`i vie^'t ve^` gio^'ng cho', tu+` cho' ru+`ng dde^'n cho nha` ra sao. Va` ta.i Vie^.t Nam quy' ba.n co' bie^'t co' mo^.t gio^'ng cho' ra^'t quy', hie^.n nay gio^'ng na`y ddang dde^'n dda` "tuye^.t chu?ng" luo^n. Ca^u na^`y post 48 tie^'ng sau ddo' chu'ng to^i se~ "in ra" nhu+~ng gi` ma` chu'ng to^i bie^'t ddu+o+.c...Co`n na(m Mu`i nghi~a la` na(m con De^...thi` qua' nhie^`u ba'o Xua^n dda~ gia~ng nghi~a he^'t ra'o ro^`i...thi` sau ddo' chu'ng to^i se~ "to^?ng ho+.p" la.i ma` post le^n cu`ng nhau "thu+o+~ng la~m".

Me^'n.

Nhu+ va^.y taito hay ngu+o+'i tha^n cu?a taito co' nuo^i loa.i cho' na^`y trong nha` ro^`i . Va^ng ! No' y nhu+ va^.y ddo', no' kho^ng so+. nu+o+'c , no' lo^.i nhu+ con ra'i ca' va^.y. Lu+ng thi` co' mo^.t da~y lo^ng cu+'ng dden xu` xu` le^n (nhu+ nhie^`u con cho' ma` mi`nh tha^'y no' khi sa('p ca('n lo^.n vo+'i con cho' kha'c thi` no' xu` lo^ng le^n va^.y). Nha` to^i hay ddu'ng ho+n tha^n nha^n gia quye^'n (be^n chu' ba'c) ta.i Ra.ch Gia' co' nuo^i con na^`y. Ra^'t nho? con nhu+ng ca('n con be.t-gie^ cha.y tro^'i che^'t...Ta.i khu vu+.c cu?a no' kho^ng co' con cho' na`o da'm dde^'n ga^`n. Co' la^`n no' ca('n che^'t mo^.t con ra('n ho^? mun dden che^'t tu+o+i...

Nhie^`u ngu+o+`i kho^ng bie^'t con cho' na^`y thi` mi`nh ke^? ta.i Saigon thi` ngu+o+`i ta ho^ ra(`ng mi`nh...xa.o ke...nhu+ng nga`y nay khi dda(ng le^n Internet thi` co' nhie^`u ngu+o+'i que^ Phu' Quo^'c hay ca'c vu`ng la^n ca^.n ven bie^?n ga^`n Phu' Quo^'c dde^`u bie^'t gio^'ng cho' quy' na^`y . Ai ma` o+? U'c thi` bie^'t gio^'ng cho' hoang go.i la` cho' "dino" ...no' nho? con nhu+ng ra^'t lanh va` du+~ to+.n khi ddu.ng dde^'n hang o^? cu?a no'.Tu+o+'ng ta' cho' Phu' Quo^'c gio^'ng nhu+ cho' dino cu?a U'c va^.y.

Ky` sau to^i se~ vie^'t va`i do`ng ve^` li.ch su+~ cu?a gio^'ng cho' na^`y cho quy' ba.n thu+o+~ng la~m...

Co`n cho' ddu+a vo~ng thi` to^i tha^'y ro^`i....vo~ng dda^y la` la` ngu+`oi ta ddo'ng khung go^? dde^? trong nha` cho ma^'y ba` cu. na(`m ddong ddu+a cho+i, va` con cho' cu~a mo^.t gia ddi`nh quen no' nha~y le^n na(`m va` ddu+a ca'nh tay ra dda^?y khung go^? va` vo~ng ddong ddu+a..chuye^.n na^`y to^i muo^'n no'i nhu+ng so+. ngu+o+`i kha'c ba('t be~ tha`nh ra lo^i tho^i ro^`i ga^y ba^'t ho`a...nay tatio no'i thi` to^i no'i luo^n . Va^ng ! co' cho' kho^n bie^'t ddu+a vo~ng nu+~a...ma^'y ba` gia` hay ngu+o+`i xu+a co' no'i co' nhie^`u loa.i thu' nuo^i trong nha`...no' ta^.p ta'nh ngu+o+`i va` kho^n nhu+ ngu+o+`i va^.y , nhu+ nuo^i khi? , nuo^i cho' hay chim ke't hay nho^`ng ...no' ra^'t kho^n.. ..nay taito la` ngu+o+`i bie^'t ne^n to^i mo+'i...no'i ra luo^n.

Ba^y gio+` chu'ng ta no'i dde^'n chuye^.n ca'ch dda^y...chu+`ng 8 trie^.u na(m...nghe co' ky` kho^ng dda^y?

Nga`y nay chu'ng ta tha^'y ra^'t nhie^`u gio^'ng cho' tre^n the^' gio+'i . Tu+` loa.i cho' cao nhu+ "Great Dane" ma` no' ngo^`i xo^?m thi` hai va`nh tai du.ng dde^'n ngu+.c cu?a mi`nh , ro^`i gio^'ng cho' tha^.t nho? con ba(`ng con me`o go.i la` "Chilhuahua" , ngu+`o+i ta thu+o+`ng tha^'y mo^.t gio^'ng cho' quen thuo^.c ma` ta go.i la` cho' ca?nh sa't hay cho' bie^n pho`ng : "german shepherd" - ta^'t ca? cu~ng cu`ng mo^.t gio^'ng Wolf ma` ra.

Khoa?ng 14 nga`n na(m tro+? la.i , tu+` gio^'ng Wolf ( So'i ru+`ng ) ma` ta go.i la` : "to^? tie^n cu~a loa`i cho' nha`. Khoa ho.c go.i la` : "Canis Familiaris" . Tho+`i a^'y loa`i ngu+o+`i ba('t dda^`u ddi xa xa kho?i hang o^? cu~a mi`nh ma` ti`m lu+o+ng thu+.c. No+i ngu+o+`i ta ti`m tha^'y nhie^`u di ti'ch nha^'t cu?a loa`i ngu+o+`i va` loa`i cho' hie^.n nay la` vu`ng Palestine . Ngo^i mo^. huye^.t , ngu+o+`i ta dda`o ra tha^'y mo^.t bo^. xu+o+ng ngu+o+`i tie^`n su+? na(`m chung vo+'i con cho' co`n dda^`y ddu? bo^. xu+o+ng . Nhu+ng ngu+o+`i ta chu+a bie^'t ddo' la` cho' nha` hay cho' ru+`ng ma` ta go.i la` cho' so'i ( wolf) . Nhie^`u thuye^'t cho ra(`ng loa`i ngu+o+`i ba('t dda^`u thua^`n ho'a loa`i thu' ru+`ng la`m gia su'c nha` nhu+ ga` , vi.t, ngu+.a..vv Khoa ho.c gia pha^n ti'ch DNA tu+` cho' nha` va` cho' ru+`ng ( wolf) thi` tha^'y y nhu+ ddu'c . Co`n loa`i ngu+o+`i thi` chi? gio^'ng dde^'n 99 % vo+'i loa`i linh tru+o+?ng khi? da~ nha^n .

Ro^`i khi loa`i ngu+o+`i thua^`n ho'a loa`i cho' , ro^`i ngu+o+`i ta ba('t dda^`u di chuye^?n ddi xa, khi' ha^.u kha'c bie^.t thi` loa`i cho' nha` cu~ng pha?i chi.u theo nhu+ va^.y. Tu+` no+i tha^.t no'ng ddo^? lu+?a dde^'n no+i la.nh gia' ba(ng ga^`n Ba('c cu+.c loa`i ngu+o+`i chi.u ddu+o+.c thi` loa`i cho chi.u ddu+o+.c .

Co^.i nguo^`n gio^'ng cho' ra sao ?

Khoa?ng 8 trie^.u na(m (tru+o+'c khi loa`i ngu+o+`i xua^'t hie^.n hay loa`i linh tru+o+?ng nhu+ khi? ha^`u ba('t dda^`u ddu+'ng ddu+o+.c 2 cha^n hay ddi ddu+'ng cu~ng ga^`n 2 cha^n 2 tay.. thi` kho^ng no'i dde^'n trong pha^`n na`y)

Khoa?ng 8 trie^.u na(m ddo' , ta.i ca'nh ddo^`ng Ba('c My~ (nay go.i la` U.S Great Plains), mo^.t gio^'ng thu' ta co' the^? ta.m go.i gio^'ng nhu+ cho' kho^?ng lo^` va^.y (to ho+n con co.p) go.i la` "Epicyon" chuye^n ta^'n co^ng loa`i nai co' su+`ng cong va` no+i mu~i co' su+`ng cong nhu+ con te^ gia'c va^.y.

Sau ddo' khi ha^.u ba('t dda^`u la.nh the^m dde^'n tho+`i ky` ba(ng gi'a thi` gio^'ng na`y ddi la^`n dde^'n tuye^.t chu?ng , nhu+ng lu'c ddo' xua^'t hie^.n mo^.t gio^'ng cho' kha'c cu~ng tu+` go^'c na^`y ddi qua Ta^y ba' lo+.i A' va` va`o Cha^u A' (nhu+ Ta^y Ta.ng hay khu vu+.c Afghanistan ba^y gio+`) .

Ha`ng the^' ky? tro^i qua , con ngu+o+`i ra'ng ca^'y gio^'ng cho' theo y' mi`nh ho+n nga`y xu+a .Nhu+ the^' ky? thu+' 4 thi` gio^'ng cho' kha'c loa.i du` kho^ng co' nhie^`u ba(`ng the^' ky? thu+' 17 ga^`n dda^y ,ta tha^'y nhu+ : Bullmastiff , Pomeranian , Old English sheepdog , Poodle , Great Dane Chilhuahua, Bulldog , Greyhound , Doberman pinscher , Dachshund ( longhaired ) or Dachshund (shorthaired) , Siberian husky .

Khoa?ng 40 trie^.u na(m ve^` tru+o+'c ta co' gio^'ng cho' dda^`u tie^n xua^'t hie^.n ra^'t nho? con mang te^n la` "Hesperocyoniane" (lo+'n ba(`ng con cho^`n hu+o+ng ba^y gio+`), ro^`i dde^'n 34 trie^.u na(m tru+o+'c te^n la` "Sunkahetanka" (to lo+'n ba(`ng loa.i be.t-gie^ (shepherd) ma` tho^i). DDe^'n na(m thu+' 20 trie^.u thi` gio^'ng na`y ba('t dda^`u bie^'n hi`nh to ga^`n ba(`ng con ga^'u con te^n la` "Borophaginae" , nhu+ng gio^'ng cho' nho? loa.i cho^`n hu+o+ng va^~n co`n so^'ng so't ddi theo le~o dde~o . Nhu+ng dde^'n na(m thu+' 9 trie^.u na(m tru+o+'c thi` gio^'ng cho' bu+. con ba(`ng con ga^'u tro+? ne^n hung du+~ va` bie^'n hi`nh nhu+ loa.i cho' so'i ba^y gio+` thi` te^n khoa ho.c de^~ go.i ho+n nhu+ la` "o^`i khi loa Caniae" ma` ddie^?n hi`nh la` gio^'ng cho' wolf lo^ng xa'm ta thu+o+`ng tha^'y ba^y gio+`, ta go.i la` Gray Wolf hay la` khoa ho.c go.i la` "Canis Lupus".

No'i to'm la.i tu+` gio^'ng cho' Ba`nh To^? ta.m go.i nhu+ the^' ca'ch dda^y dde^'n ho+n 8 trie^.u na(m , gio^'ng na^`y cao lo+'n ho+n mo^.t con co.p hay con su+ tu+? , xu+o+ng ha`m ra^'t ma.nh dda^`y ra(ng nho.n , cha.y ra^'t le. , cho dde^'n gio^'ng cho' ma` ngu+o+`i ta dda`o tru'ng mo^.t huye^.t mo^. co' ngu+o+`i na(`m chung vo+'i con va^.t ma` ta kho^ng hie^?u la` gio^'ng cho' so'i hay cho' nha` . Ro^`i dde^'n ddu? loa.i nhu+ nga`y nay ma` ta thu+o+`ing tha^'y . Gio^'ng cho' ma` ta tha^'y ngu+o+`i mu` thu+`ong ddi chu'ng vo+'i cho' khi ba(ng ngang ddu+o+`ng hay va`o sie^u thi. mua thu+'c a(n...ddo' la` gio^'ng cho' "labrador" ddu'ng la` ngu+o+`i ba.n tha^n thie^'t cu?a ngu+o+`i mu` la` tu+` DDu+'c ca^'y gio^'ng ma` ra . Hie^.n nay tre^n the^' gio+'i trong 10 gio^'ng cho' xe^'p ha.ng loa.i Top 10 thi` ha^`u he^'t la` tu+` Anh va` DDu+'c ta.o ra va` tu+` Mo^ng Co^? . Nga`y xu+a gio^'ng cho' na^`y tru+.c thuo^.c ddoa`n qua^n xung tra^.n va` chuye^n ca('n ga~y cha^n ngu+.a ddi.ch thu? va` di~ nhie^n ky. ma~ Mo^ng Co^? cha.y dde^'n the^' la` xong . BA^Y GIO+` CHU'NG TA NO'I DDE^'N GIO^'NG CHO' PHU' QUO^'C NGHEN ?

Co' ba gia? thuye^'t cho nguo^`n go^'c gio^'ng cho' Phu' Quo^'c nhu+ sau:

1.- Pha't sinh ta.i cho^~

2.- Lai ta.p vo+'i cho' hoang

3.- Di cu+ tu+` mie^`n DDo^ng Tha'i Lan. DDo^'i vo+'i ca'c nha` nghie^n cu+'u ngu+o+`i VN, nhu+~ng ca'i xoa'y lu+ng ky` la. tre^n lu+ng ..

Nhu+~ng ca'i "xoa'y" ky` bi'

Nha` va.n va^.t ho.c ngu+o+`i Hoa Ky` la` Merle Wood va` Merle Hidinger trong ca'c nghie^n cu+'u ve^` gio^'ng cho' Tha'i Lan (Thai Ridgebacks) dde^`u cho ra(`ng, nhu+~ng ca'i xoa'y lu+ng tu+`ng ddu+o+.c ghi nha^.n chi? ba('t ga(.p duy nha^'t o+? gio^'ng cho' xoa'y mie^`n DDo^ng Tha'i Lan va` gio^'ng cho' xoa'y ta.i Cha^u Phi. Vi` va^.y, nhu+~ng ca'i xoa'y lu+ng tre^n gio^'ng cho' Phu' Quo^'c hie^.n nay cha('c cha('n ba('t nguo^`n tu+` gio^'ng cho' Tha'i ma` ca'ch dda^y i't nha^'t 400 na(m, nhu+~ng ngu+ phu? ngu+o+`i Tha'i dda~ vo^ ti`nh tro+? tha`nh ca'c nha` ta.o gio^'ng cho cho' Phu' Quo^'c

Mo^.t gia? thuye^'t ddu+o+.c nhie^`u ngu+o+`i ddo^`ng y' ho+n cho ra(`ng, cho' Phu' Quo^'c la` gio^'ng cho' ddi.a phu+o+ng, sinh tru+o+?ng ta.i dda?o va` ddu+o+.c con ngu+o+`i thua^`n du+o+~ng tha`nh cho' nha`. Cu~ng co' the^?, nhu+~ng di da^n dda?o Phu' Quo^'c dda~ lai ta.p gio^'ng cho' dda^'t lie^`n (nhu+ cho' sa(n Ca` Mau) vo+'i cho' hoang ddi.a phu+o+ng ngay tu+` tho+`i ky` dda^`u ho. to+'i dda?o. Tru+'oc ddo' ta.i dda.i ho.c Saigon ddang nghie^n cu+'u vo+'i nguo^`n ta`i tro+. tu+` Pha'p ro^`i sau na^`y dde^'n dda.i ho.c Ca^`n Tho+, ngu+o+`i ta dda~ nghie^n cu+'u tre^n 600 con cho' Phu' Quo^'c ddu+a ra mo^.t gia? thuye^'t cho ra(`ng dda^y la` gio^'ng cho' ta.i ddi.a phu+o+ng co' nguo^`n go^'c cho' hoang va` ddu+o+.c ngu+`o+i ta ba('t ddem ve^` nha` thua^`n du+o+~ng cho thi'ch u+'ng vo+'i ca'c ddie^`u kie^.n so^'ng be^n ca.nh con ngu+o+`i. So sa'nh gio^'ng cho' Phu' Quo^'c va` gio^'ng cho' ta.i DDo^ng Ba('c Tha'i , thi` cho' Tha'i co' tro.ng lu+o+.ng to+'i 21kg va` cao 55cm, co`n o+? Phu' Quo^'c, thi` no' na(.ng trung bi`nh tu+` 15 kg va` cao 48 cm . Ngu+`oi ta cu~ng phu? nha^.n ra(`ng khoa?ng tho+`i gian tu+` 400 na(m tru+o+'c thi` ngu+ phu~ ngu+o+`i Tha'i kho^ng the^? vu+o+.t 400 - 500 ca^y so^' to+'i dda'nh ba('t hoa(.c buo^n ba'n o+? vu`ng bie^?n Phu' Quo^'c. Vi` lu'c ddo' dda^'t ddang trong vo`ng kie^?m soa't cu?a da^n to^.c Phu` Nam ma.nh nha^'t DDo^ng Nam A' tho+`i ba^'y gio+`, trong khi dda^'t Tha'i lan ddang co cu.m tu+` phu+o+ng Ba('c tre^n ra^'t xa Cha^n La.p . Nhu+ng ddie^`u na^`y kho^ng gia?i thi'ch ddu+o+.c ta.i sao cho' Phu' Quo^'c la.i co' xoa'y lu+ng tu+o+ng tu+. nhu+ gio^'ng cho' ta.i pha^`n DDo^ng ba('c Tha'i Lan va` mo^.t pha^`n ta.i Phi Cha^u ( Uganda va` Ethopia ). Vie^.tnam chu+a co' lo+`i gia?i thi'ch ho+.p ly' na^`y .

Co`n vo+'i ngu+o+`i Phu' Quo^'c, xoa'y lu+ng la` ddie^?m quan tro.ng dda'nh gia' mo^.t con cho' to^'t hay do+?, thi'ch ho+.p la`m cho' sa(n hay giu+~ nha`. Gio^'ng cho' Phu' Quo^'c thi` xoa'y lu+ng thu+o+`ng ga(.p la` da~y lo^ng mo.c ngu+o+.c chie^`u so vo+'i pha^`n lo^ng tre^n mi`nh cho'. Chu'ng co' hi`nh da'ng ra^'t dda da.ng va` thu+o+`ng ddo^'i xu+'ng, co' the^? la` hi`nh kim, hi`nh mu~i te^n, ye^n ngu+.a, ca^y dda`n, chie^'c la' hoa(.c ca'c hi`nh da.ng ba^'t thu+o+`ng ddo^i khi kho^ng ddo^'i xu+'ng. DDie^`u tra tre^n 500 cho' quanh dda?o ngu+o+`i ta pha't hie^.n tha^'y ty? le^. cho' co' xoa'y lu+ng chie^'m dda'ng ke^?, 40,5% va` xoa'y lu+ng thu+o+`ng ba('t dda^`u tu+` vai dde^'n ho^ng. Ca'c xoa'y "la." ddo^i khi xua^'t hie^.n o+? hai be^n co^?, sau mo^ng va` la` tie^u chi' thi'ch ho+.p cho kha? na(ng sa(n ba('t cu?a cho' Phu' Quo^'c.

Nhu+ng hie^.n nay gio^'ng cho' na`y tu+` tu+` bie^'n ma^'t kho^ng pha?i vi` tuye^.t chu~ng hay mo^.t chu+'ng be^.nh kho' tri. na`o ddo' ma` no' bi. da^n nha^.u ba('t ma^'t va` dda'nh che'n tre^n ba`n nha^.u ... Da^n a(n thi.t cho' kho^ng ca^`n bie^'t gio^'ng cho' Phu' Quo^'c la` gio^'ng ra^'t hie^'m tha^'y tre^n DDo^ng Nam A' nhu+ng ho. chi? bie^'t nha^.u tru+o+'c ro^`i ti'nh sau, nhie^`u con cho' bi. dda'nh ba~ che^'t ro^`i nga`y mai thi` tha^'y na(`m tre^n ba`n tie^.c va` nhu+~ng gu+o+ng ma(.t ddo? u+?ng vi` ho+i ru+o+.u ...."Nha^.u ddi anh Ba! Con cho' na^`y.. tui.. dda(.t co.c... la^u la('m ddo' nghen anh Ba... ngu+o+`i ta no'i no' la` ra(.c no`i Phu' Quo^'c... Anh Ba ! a(n mie^'ng tha^'y.. mi`nh sao? Ngon kho^ng dza^.y ?" ....Than O^i !

DDo^`ng y' ! nhu+ va^.y la` xong ....

Ba^y gio+` chu'ng mi`nh no'i ve^` Cho' Phu' Quo^'c...nhu+ng co' kha' nhie^`u ngu+o+`i chu+a dde^'n Phu' Quo^'c...co`n ma^'y anh trong nga`nh Qua^n Ca?nh QLVNCH thi` ra`nh 6 ca^u ve^` dda?o Phu' Quo^'c ro^`i...

Phu' Quo^'c ne^'u nhi`n tu+` bo+` bie^?n xu+' Kampuchia (no+i bie^?n Kep / ga^`n Ca^`n Vo.t ...xin la^.p la.i ba~i bie^?n Kep la` no+i ta('m bie^?n to^'t cho ngu+o+`i Kampuchia nhu+ mi`nh ddi ta('m Ca^'p (Vu~ng Ta`u) va^.y va` Ca^`n Vo.t kha'c cu+~a bie^?n Ca^`n Gio+` cu?a VN)...thi` tha^'y no+i xa xa mo^.t ho`n dda~o a^`n hie^.n cha^n tro+`i....ddo' la` dda?o Phu' Quo^'c ddo'...Nga`y xu+a vua Sihanouk na(`ng na(.c la`m kho' de^? vo+'i To^?ng tho^'ng Die^.m ve^` dda?o na^`y..vi` vua Mie^n na^`y cho ra(`ng no' na(`m trong vu`ng...Vi.nh...cu?a mi`nh

Ba^y gio+` xin mo+`i ba.n dde^'n tha(m Phu' Quo^'c ba(`ng tu+o+~ng tu+o+.ng nghen...

Phu' Quo^'c la` dda?o na(`m trong vi.nh Tha'i Lan, mo^.t huye^.n cu?a ti?nh Kie^n Giang, ca'ch Saigon khoa?ng 300km. Go^`m 22 ho`n dda?o, trong ddo' dda?o Phu' Quo^'c la` lo+'n nha^'t co' die^.n ti'ch 573km2, chie^`u da`i 50km, no+i ro^.ng nha^'t 28km. Da^n so^' tre^n du+o+'i 100 nga`n ngu+o+`i. Kho^ng chi? no^?i tie^'ng vo+'i sa?n pha^?m tie^u so., hu+o+ng vi. dda^.m dda` cu?a nu+o+'c ma('m ma` co`n ddu+o+.c The^' gio+'i chu' y' ( nha^'t la` ve^` Co+quan Ba?o To^`n Loa`i Thu' Hie^'m cu~a UNESCO do Pha'p chu~ tru+o+ng ). Tu+` Saigon ddi xe ddo` dde^'n Kie^n Giang, nghi? la.i mo^.t dde^m, sa'ng co' ta`u nho~ ra Phu' Quo^'c, kho+?i ha`nh lu'c 9 gio+`, dde^'n Du+o+ng DDo^ng lu'c 15 gio+`.Nghi~a la` ddi tre^n so'ng bie^?n dde^'n tre^n 6 tie^'ng ddo^`ng ho^`, so'ng nho^`i la('c lu+ , co`n ngo' quanh ghe xuo^`ng na`o tha^'y phao ca^'p cu+'u dde^? cho^? na`o dda^u ? khi mu+a ba~o thi` vu+`a ddi vu+`a nie^.m Pha^.t Tro+`i lie^n mie^n... Ne^'u du kha'ch muo^'n ddi ma'y bay, sau 25 phu't bay tu+` Ra.ch Gia' la` tha^'y tha^'p thoa'ng dda?o Phu' Quo^'c hie^.n ra. Khi ma'y bay ha. da^`n ddo^. cao, qua cu+?a ki'nh la` mo^.t da?i dda^'t ma`u sa^~m, bao quanh bo+?i bie^?n ca? me^nh mo^ng. Bo+` bie^?n ca't tra('ng ta.o tha`nh mo^.t ddu+o+`ng vie^`n mu+o+.t ma`. Nhu+~ng khu ru+`ng ra^.m ra.p ca^y quy' cao va` ca'c loa.i ca^y la`m thuo^'c Ba('c ba.t nga`n, xen la^~n vo+'i nhu+~ng vu+o+`n tie^u ta.o mo^.t ma`u xanh quye^'n ru~. Bo+?i the^' Phu' Quo^'c ddu+o+.c me^.nh danh la` "dda?o ngo.c" giu+~a bie^?n kho+i. Ba~i Sao la` mo^.t trong nhu+~ng ba~i bie^?n dde.p nha^'t. Nu+o+'c bie^?n tha^.t ky` a?o, bie^'n ho'a vo+'i nhie^`u ma`u sa('c kha'c nhau. Ba~i ca('t tra('ng tinh, mi.n va` tinh khie^'t. Ta.i dda^y ngu+o+`i da^n co' ba'n mo^.t loa.i so` lo+'n co' te^n la` du+o+ng mai ra^'t gio`n va` ngo.t. Ngoa`i ra co`n nhu+~ng ba~i bie^?n dde.p kha'c nhu+ ba~i Khem, ra.ch Da^`u, ba~i Tra`m, gie^'ng Ngu+.... Nhu+~ng di ti'ch li.ch su+? nhu+: gie^'ng Gia Long, Dinh Ca^.u, dde^`n tho+` Nguye^~n Trung Tru+.c, cu`ng nhu+~ng suo^'i Tranh, suo^'i DDa' Ba`n..

DDa(.c sa?n cu?a Phu' Quo^'c la` nhu+~ng dda(.c sa?n o+? dda^y. Nu+o+'c ma('m Phu' Quo^'c no^?i tie^'ng tu+` la^u, ho+n 200 na(m. Nguye^n lie^.u cu?a no' la` ca' co+m, loa`i ca' ra^'t sa(~n co' vu`ng bie^?n quanh dda?o. Toa`n huye^.n co' khoa?ng 100 ha~ng la`m nu+o+'c ma('m, vo+'i sa?n lu+o+.ng 8 trie^.u li't/na(m.. Tie^u so. Phu' Quo^'c cu~ng no^?i tie^'ng tu+` la^u. Phu' Quo^'c la` vu`ng dda^'t ru+`ng co' nu'i lu+?a, dda^'t o+? dda^y ra^'t phu` ho+.p vo+'i ca^y tie^u. Nho+` cha^'t lu+o+.ng to^'t ne^n tie^u Phu' Quo^'c luo^n cao gia' ho+n tie^u tro^`ng o+? nhu+~ng vu`ng kha'c. Sa?n lu+o+.ng tie^u tu+` mo^~i na(m la` 500 ta^'n thu hoa.ch la` i't . Tie^u cay va` co' da^`u no^`ng cha^'t tie^u ho+n no+i kha'c , ha.t na(.ng ho+n .

Co`n ngoa`i kho+i ma` ngu+o+`i ta thu+o+`ng dde^'n xem ba(`ng cano^ ma'y dduo^i to^m ra^'t ma.nh , go.n va` nhe. ... cho+~ tre^n chu.c ngu+o+`i ma` re~ so'ng pha(ng pha(ng ... ddo' la` Dinh Ca^.u ... Co`n Dinh Ca^.u ra^'t hie^?n linh . DDa^y la` mo^.t nho~m dda' nho^ ngoa`i bie^?n , tre^n ddo' ngu+o+`i ta xa^y mo^.t ngo^i mie^~u kha' lo+'n , tre^n ddo' co' chu+`ng 2,3 ngu+o+`i coi nhang dde`n . Dinh Ca^.u xa^y tu+` na(m 1937 , tu+o+ng truye^`n ra(`ng lu'c ddo' Ca^.u la` con cu+ng cu~a quan phu~ ti`nh Ra.ch Gia' , ddi cano^ tu+` Phu' Quo^'c cho+i thi` bi. ba~o va` ca^.u bie^'n ma^'t tu+` ddo' dde^'n gio+`...Ghe xuo^`ng dda'nh ca' ddi ngang qua thu+o+`ng tha^'y Ca^.u ddu+'ng tre^n cano^ ma` va^?y tay cha`o ddo'n...tu+` ddo' ngu+o+`i ta ra'ng cho+? dda^'t ca't , xi ma(ng tu+` dda^'t lie^`n ma` ra mo~m nu'i dda' na`y ma` xa^y dinh cho ca^.u o+?...ro^`i tu+` ddo' khi bi. so'ng gio' hie^?m nghe`o ma` kha^'n Ca^.u thi` ca^.u giu'p. Nga`y nay nhie^`u du kha'ch va^?n dde^'n dinh Ca^.u nu+o+`m nu+o+.p ... ma` ... chu.p hi`nh ...

Ngo^ Quang Vo? Su*u Ta^`m